(Canis lupus familiaris), köpekgiller (Canidae) familyasına mensup; görünüş ve büyüklükleri farklı, 400'den fazla[1] çeşidi olan; etçil, memeli hayvan. Boz kurdun (C. lupus) alt türlerinden biri olan köpek, tilki ve çakallarla da akrabadır. Kedilerle birlikte dünyanın en geniş coğrafyaya yayılan ve en çok beslenilen iki evcil hayvanından biridir. 2001 yılı tahminlerine göre dünyada 400 milyondan fazla köpek vardır. Köpekler 12 bin yıldan daha uzun bir süreden beri insanoğlunun av partneri, koruyucusu ve arkadaşı olagelmişlerdir. Değişik ihtiyaçlara göre farklı köpek türlerinin evrimleşmesinde insanoğlunun önemli rolü olmuştur. İlk köpekler keskin görme ve koku duyusuna sahip avcı köpekleriydi. İnsanlar, köpeklerle ilk
Köken ve tarihçe
Mısır firavunu II. Antef'in mezartaşındaki köpek kabartmaları (yak. MÖ 3. binyılın sonu). Antik Mısır'da köpekler kutsal sayılıyor, sadece kraliyet ailesinin safkan köpek edinmesine izin veriliyordu.Yaklaşık 60 milyon yıl önce, Asya'da gelinciğe benzer küçük bir memeli yaşıyordu. Miacis olarak adlandırılan bu canlı, köpekgillerin (kurt, köpek, çakal ve tilki) ortak atasıdır. Yaklaşık 30-40 myö Miacis'ten ilk "gerçek köpek" (İng. true dog) olarak bilinen Cynodictis evrimleşti. Bu canlı orta büyüklükte, uzunluğu yüksekliğinden fazla, uzun kuyruklu ve fırça kürklü bir memeliydi. Sonraki bin yıllar içerisinde Cynodictis, Afrika ve Avrasya dallarına ayrıldı. Avrasya dalını oluşturan Tomarctus; kurtların, köpeklerin ve tilkilerin atasıdır. Kurtların en az 16.300 yıl önce Çin'de etleri için beslenildiklerine dair genetik bulgular vardır. İlk köpekler bundan 12-14 bin yıl önce günümüz Hindistan'ına denk gelen bölgede yaşayan küçük bir boz kurt dalından gelmişlerdir. Canis lupus pallipes olarak bilinen bu boz kurt türü sonradan Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'ya yayıldı. Bunun yanısıra günümüzdeki bazı Afrikalı köpek türlerinin atasının kurttan ziyade çakal olması ihtimali de vardır. Fosil kayıtlarına göre, Tunç Çağı başlamadan önce (yak. MÖ 4500) dünyada başlıca beş köpek ırkı vardı: mastifler, kurda benzeyen köpekler, görerek avlanan tazılar, av istikameti gösteren köpekler (puanterler) ve çoban köpekleri Antik Mısır medeniyetinde (baş. yak. MÖ 3000) köpekler kutsal sayılıyorlardı. Sadece kraliyet ailesinin safkan köpek beslemesine izin veriliyordu. Köpekler, kendilerine tahsis edilmiş hizmetkarlar tarafından bakılıyor, mücevherlerle donatılmış tasma ve koşumlar giyiyorlardı. Soylular, ahirette kendilerini korumaları için en sevdikleri köpekleri ile birlikte gömülüyorlardı.
Köpeklerde Üreme
Köpeklerin cinsel olgunluğa ulaşması 6-12 ay, sosyal olgunluğa ulaşması ise 2 yıl alır. Küçük ırklar büyük ırklara nazaran daha erken cinsel olgunluğua ulaşırlar. Büyük ırkların kancıkları genellikle 8-9 aylıkken ilk kez kızışırlar. Kancıklar ilk periyodlarını 6-18 ay arasında görürler ve sonrasında bu süreç yaklaşık senede iki defa gerçekleşir. İstisnai olarak sadece Afrikalı basenji ırkı senede bir periyod görüp bir kez yavrular. Erkek köpekler yaklaşık olarak 6. ayda cinsel olgunluğa erişirler ve bundan sonra sürekli çiftleşebilirler. Büyük ırkların cinsel olgunluğa erişmesi biraz daha uzun sürebilir. Erkek köpekler kancıkların östrus esnasında bıraktığı yumurtalardan çok daha fazla sperm üretirler ve yaşlanana kadar her fırsatta çiftleşmeye çalışırlar. Yorkshire teriyeri gibi küçük köpekler bir batında 2-3 enik doğururlar. Büyük ırklar bir batında 10-12 enik doğurabilirler. Bir batında en fazla eniğe sahip olan köpek, İngiltere'de 2004 yılında 24 enik doğuran bir Napoli mastifidir. Köpeklerin yumurtaları yaklaşık 48 saat boyunca döllenebilir durumda kalırlar. Spermler, kancığın üreme organlarında birkaç gün yaşayabilirler. Gebelik 63 gün sürer. Döllenmeden 25 gün sonra veterinerler köpeklerin hamile olup olmadığını karın bölgesini muayene ederek anlayabilirler. Bu dönemde ultrason da sağlıklı sonuç verebilir. Döllenmeden yaklaşık 40 gün sonra çekilen röntgen filmleri ile de gebelik tespit edilebilir. Çoğu köpek normal doğum yapar. Ancak bazı süs köpekleri ile gövdesine oranla büyük kafalı köpeklerin canlı enik doğurabilmeleri için sezeryanla doğum yapmaları gerekebilir.[1] Kancığın kızışma periyodu 18-21 gün sürer. Bu sürecin ilk aşaması olan proöstrus vulvanın hafifçe şişmesi ve kanlı boşaltım ile başlar. Proöstrus normalde 9 gün sürer ancak 2-3 gün sürdüğü durumlar da olur. Bu dönemde kancık, erkekleri cezbetmesine rağmen çiftleşmeye çalışanları reddeder. İkinci aşama olan östrusta kanlı atık miktarı azalır ve rengi pembeleşir. Vulva genişler, yumuşar ve bu aşamada dişi çiftleşmeye hazırdır. Bu aşama normalde 3-4 gün sürer ama 11 güne kadar uzadığı da olur. Kancık, döllenmenin gerçekleşebileceği süreç bittikten sonra 1-2 gün daha erkekleri kabul edebilir. Döllenmenin en ideal dönemde gerçekleşmesini sağlamak için veterinerler östrus döngüsü boyunca vajinadan kan ve doku örnekleri alıp test edebilirler.[1] Östrus bittiğinde (yak. 14. gün) periyodun son aşaması yani diöstrus başlar. Kanlı atığın rengi koyulaşır, vulva normal cüssesine döner ve dişi erkekleri reddeder. Kanama ve şişme tamamen kaybolduğunda kızışma döngüsü tamamlanmış olur. Diöstrus, eğer dişi hamile kalmadıysa 60-90 gün, hamile kaldıysa doğuma kadar sürer. Periyod bittikten veya doğum yaptıktan itibaren bir sonraki kızışma dönemine kadar geçen zaman aralığına anöstrus denir. Kancığın ilk 2-3 kızışmasını geçirdikten sonraki dönem köpekler için en iyi üreme zamanı olarak kabul edilir. Beş yaşından önce döllenen kancıklar daha az sorunlu bir gebelik ve doğum geçirirler. Yaş ilerledikçe batın sayısı azalır. 7 yaşından sonra kancıklar genellikle küçük batınlara sahip olurlar ve doğum esnasında sorun yaşayabilirler. Uzmanlar bu yaştan sonra kancıkların çiftleştirilmemeleri gerektiğini düşünmektedirler. Erkek köpekler yaşlandıkça spermlerinin miktarı ve hareketliliği azalır. Davranışlar Köpekler sosyal canlılardır. Bu nedenle insanlarla ya da diğer köpeklerle birlikte yaşamayı yanlız yaşamaya tercih ederler. Uzmanlara göre köpek, atası kurt gibi bir sürü hayvanıdır. Binlerce yıldır insanların seçici çiftleştirmesi sonucu insanlarla birlikte yaşamaya alışmış oldukları halde, 1950 ve 60'larda yapılan bazı seminal çalışmalara göre küçük yaştan itibaren insanlarla teması kesilen köpekler, köpeklerle bir arada olmayı insanlarla bir arada olmaya tercih ederler.
